Socijalna pomoć u Srbiji predstavlja osnovni oblik državne podrške za lica koja ne mogu da obezbede sredstva za osnovne životne potrebe.
Sistem socijalne zaštite ima za cilj da pruži sigurnost i zaštitu najugroženijim građanima.
Pravo na socijalnu pomoć regulišu zakoni i propisi koji jasno definišu uslove za ostvarivanje tog prava.
Pomoć se najčešće ostvaruje preko centara za socijalni rad, na osnovu procene prihoda i imovine.
Ugrožene grupe obuhvataju nezaposlene, stare, bolesne, osobe sa invaliditetom i porodice sa decom.
Uvod i značaj socijalne pomoći u Srbiji
Socijalna pomoć u Srbiji predstavlja osnovni mehanizam zaštite građana koji ne mogu da obezbede minimum sredstava za život.
Sistem socijalne zaštite omogućava finansijsku i materijalnu podršku ugroženim licima i domaćinstvima.
Šta je socijalna pomoć?
Socijalna pomoć je pravo iz sistema socijalne zaštite koje se dodeljuje licima ili porodicama koje nemaju dovoljno prihoda za zadovoljavanje osnovnih životnih potreba.
Pomoć se ostvaruje kroz novčane i druge oblike podrške.
Postoje različite vrste pomoći: novčana socijalna pomoć, jednokratna pomoć, dodatak za pomoć i negu drugog lica, kao i posebni vidovi podrške za decu, osobe sa invaliditetom i stare.
Novčana pomoć je najzastupljeniji oblik i dodeljuje se na osnovu imovinskog i prihodnog stanja korisnika.
Zašto je socijalna pomoć važna?
Socijalna pomoć omogućava egzistencijalni minimum za lica bez prihoda ili sa niskim primanjima.
Sistem socijalne zaštite ima zadatak da spreči socijalnu isključenost i omogući osnovne uslove za život.
Pomoć ima i širi društveni značaj jer ublažava posledice siromaštva, štiti ranjive grupe i doprinosi stabilnosti društva.
Država ovim putem obezbeđuje minimum socijalne sigurnosti za sve građane.
Ujedno, sistem socijalne zaštite služi i kao korektiv ekonomskih i tržišnih nejednakosti.
Kriterijumi za ostvarivanje prava na socijalnu pomoć
Pravo na socijalnu pomoć se ostvaruje uz ispunjavanje propisanih uslova. Zakonom su definisani kriterijumi koji se odnose na prihode, imovinu i druge okolnosti korisnika.
Zakonski okvir za socijalnu pomoć
Osnovni zakon koji reguliše socijalnu pomoć u Srbiji je Zakon o socijalnoj zaštiti („Službeni glasnik RS“, br. 24/2011, 117/2022 i drugi).
Pravo na novčanu socijalnu pomoć definiše se kao pravo na mesečna primanja, koja se priznaje licima i porodicama bez ili sa nedovoljnim prihodima.
Pored zakona, pravo se dodatno uređuje pravilnicima i odlukama Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja.
Pomoć se obezbeđuje preko centara za socijalni rad, kao nadležnih organa.
Pravo se priznaje na osnovu uvida u prihode, broj članova domaćinstva, sposobnost za rad, imovinsko stanje i druge okolnosti.
Korisnik mora sarađivati sa nadležnim organima i redovno prijavljivati sve promene.
Koje su osnovne potrebe priznate za socijalnu pomoć?
Socijalna pomoć obuhvata potrebe koje omogućavaju preživljavanje i osnovne životne uslove.
To uključuje ishranu, odeću, obuću, stanovanje, ličnu higijenu i zdravstvenu zaštitu.
Zakonom je predviđeno da se korisniku obezbedi iznos koji pokriva minimalne životne troškove.
Visina pomoći se utvrđuje na osnovu tzv. cenzusa – propisanog iznosa prihoda ispod kog se priznaje pravo.
Cenzus se određuje prema broju članova domaćinstva i specifičnostima pojedinih kategorija (deca, trudnice, stari, osobe sa invaliditetom).
Pomoć ne pokriva troškove obrazovanja, putovanja, luksuza ili dugoročnih ulaganja, već samo osnovnu egzistenciju.
Svako povećanje prihoda ili sticanje imovine mora se prijaviti, jer može uticati na prestanak prava.
Kategorije korisnika socijalne pomoći
Korisnici se svrstavaju u više kategorija prema uzroku potrebe za pomoći. Najčešće kategorije su:
- Nezaposleni bez primanja: lica sposobna za rad, ali bez zaposlenja i bez drugih prihoda.
- Stara i iznemogla lica: lica bez porodične podrške i nesposobna za rad.
- Osobe sa invaliditetom: fizički ili mentalno ometena lica kojima je potreban dodatni oblik zaštite.
- Jednoroditeljske porodice: posebno ako roditelj ne ostvaruje alimentaciju ili ima više dece.
- Porodice sa decom bez prihoda: naročito ako se deca školuju ili su u razvoju.
- Žrtve nasilja: privremeno ili trajno ugrožena lica zbog porodičnog nasilja.
- Osobe sa teškim bolestima: koje zbog zdravstvenog stanja nisu sposobne za rad i nemaju prihode.
Kategorije korisnika određuju se na osnovu dokumentacije i procene centra za socijalni rad. Pravo se dodeljuje uz proveru svih relevantnih činjenica i može se ukinuti ako uslovi više ne postoje.
Zaključak
Socijalna pomoć ima ključnu ulogu u očuvanju osnovnih životnih uslova za najugroženije građane.
Pravo na pomoć zavisi od jasno utvrđenih kriterijuma koje propisuje zakon.
Sistem zahteva redovno praćenje i ažuriranje podataka korisnika kako bi se obezbedila pravedna raspodela sredstava.
Pomoć je ograničena i usmerena isključivo na pokrivanje osnovnih potreba. Njeno postojanje je važno za očuvanje socijalne stabilnosti i zaštitu ljudskog dostojanstva.